Kooperatif faaliyetlerinin yürütülmesinde en önemli doküman kooperatiflerin ana sözleşmeleridir. Tüm faaliyetlerin çerçevesi ve yol haritası ana sözleşmelerle belirlenir.
1163 Sayılı Kooperatifler Kanunun bazı maddelerinde değişiklik yapan 3476 S.K. yürürlüğe girdiğinde, Bakanlıkça yeni bir düzenlemeye gidilerek, Köy Kalkınma, Ormancılık, Hayvancılık ve Çay kooperatiflerinin Ana sözleşmelerini değiştirerek, Bakanlıkça hazırlanan tip ana sözleşme türü olan Tarımsal Kalkınma Kooperatifi ana sözleşmesine 3476 sayılı yasa gereği intibak zorunluluğu getirilmiştir.
Mevcut Tarımsal Kalkınma Kooperatifi ana sözleşmesinin, yerelde üreticinin ithalat ihracat dâhil tüm tarımsal faaliyetlerinin yürütülmesine önemli ölçüde imkân sağladığını söylemek mümkündür.
1163 sayılı kooperatifler Kanununda, zaman zaman yapılmış olan değişikliklere uyum sağlamak için veya farklı gerekçelerle ana sözleşmelerde değişikliklere gidilmiş, uygulamada çok farklı ana sözleşme çeşitleri ortaya çıkmış ve yapılacak madde değişikliklerinin getirdiği maliyet de önemli bir sorun haline gelmiştir.
Tarımsal Kalkınma Kooperatifi ana sözleşmesinde yapılan bir kısım değişikliklerin gerçekten gerekli olduğunu, ancak yapılan bazı madde değişikliklerinin ise, kooperatif yapıları zafiyete uğrattığını da görmemiz gerekmektedir.
Genel kurulun toplanabilmesi ve gündemin görüşülebilmesi için toplantı tarihindeki ortaklardan genel kurula katılma hakkına sahip olanlardan 1/4 ünün katılımıyla genel kurul toplantısının yapılabilmesi kooperatifçiliğimiz adına önemli bir sorun oluşturmuştur.
Kooperatif ortaklarının çok küçük bir azınlığının yönetimde etkinliğine meydan vermesi, kooperatiflerimizde katılımcılık zaten yetersiz iken “Nasıl olsa çoğunluk sağlanır.” düşüncesiyle sorunun daha da büyümesine ve zafiyet oluşmasına neden olmuştur.
Tarımsal Kalkınma kooperatiflerinin en önemli kuruluş amacı, kurulduğu yörede yaşayan insanlara hizmet etmektir. Bu anlamda kooperatifin çalışma alanı ve ortakların çalışma alanı içerisinde ikamet etmesi son derece önemlidir.
Bakanlığın onayı ile yapılan madde değişikliği ile ortağın çalışma alanında ikameti veya nüfus kaydının o kooperatifin çalışma alanında olması yeterli bulunabilmektedir.
Yapılan madde değişikliği ile bölgede geçimini sağlayan insanların gelirine, o bölgede oturmayan hatta başka yerlerde gelir sahibi insanların ortak olmasına zemin hazırlanmıştır.
Orman üretimi yapan kooperatiflerde bu husus önemli bir sorun teşkil etmektedir. Orman İdaresince verilen işin dağıtımında, o bölgede ikamet etmeyen ancak nüfus kaydı kooperatifin çalışma alanında olan kooperatif ortağına yönetimler iş vermek zorunda kalmaktadır. Bu durum o bölgede yaşayan ve geliri gerçekten ormana dayalı insanlar arasında huzursuzluğa neden olmaktadır.
Birim kooperatiflerin birden fazla birliğe ortak olmalarına yasal bir engel bulunmamaktadır. Aynı durum bölge birliklerinin merkez birliğine ortaklıklarında da geçerlidir.
Ana sözleşmelerin Gelir-Gider farkları ve bölünmesi ile ilgili maddesi ile ayrılması öngörülen Birlik ve merkez birliğine yardım fonunun, bölge ve merkez birliklerine ne oranda aktarılacağı ile ilgili sorun yaşanmaktadır. Dolayısıyla ana sözleşmenin bu hükmünün gerçek anlamda yerine getirilmesi mümkün olmamaktadır.
Sulama kooperatiflerinde yapılan madde değişikliği ile bu kooperatiflerin tarımsal faaliyetleri yürütebilmesi sonucu ana sözleşme farklılığı da anlamını kaybetmiştir.
Ana sözleşmenin ortaklıktan düşürülme, çıkarma, çıkarılma ve sermaye düzenlemeleri ile ilgili maddelerinin netleştirilmesi de bir ihtiyaç olarak görülmektedir.
Temel sorun, köylerde çok amaçlı tarımsal kalkınma kooperatifi kurulurken bölge ve merkezlerde ihtisas birliklerinin oluşturulmuş olmasıdır.
Umarım yapılacak olan yasal düzenlemede ve ana sözleşme çalışmalarında bu hususlar dikkate alınır.
Saygılarımla. 29.04.2015
