Kasım 2014 tarihinde TÜSİAD tarafından yayınlanan “GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK REKABET GÜCÜ TEMEL BULGULAR” adlı raporunun üzerinde, hassasiyetle durulması ve irdelenmesi gereken önemli bir belge olarak değerlendirilmesi gerekir.
Bu raporda, gelişmiş ülkelerden üretici örgütlenmesi ile ilgili örnekler verilmiş, üretici örgütlerinin o ülkenin ekonomisindeki rolünün ve öneminin altı çizilmiş, ülkemizde üretici örgütlenmesindeki sorunlarla ilgili tespitler yapılmıştır.
Kooperatiflerle ilgili yasal düzenlemelerin gündemde olduğu bu günlerde raporda yapılan bu tespitlerin son derece önemli olduğunu söylememiz gerekir.
Raporun “Tarım Sektöründe Yönetişim ve Katılım” adlı 9. Bölümünün 181. Maddesinde, “ABD'de tarım sektörüne yönelik politikalarda, şeffaflığın, katılımcılığın ve istikrarın sağlanmasında çiftçi örgütleri, tarım dernekleri ve kooperatifler gibi üretici örgütlenmelerinin payı büyüktür. Nitekim bu örgütler, sektörün gerek yapısal gerekse diğer özellikler bakımından en fazla sorun yaşayan üretim katmanının bu sorunları aşmasına yardımcı olarak, etkinliğin tarım sektörünün dikey ilişkili katmanlarının en başından başlamasına katkı sağlamıştır.” denilmektedir.
Yine raporun 187. Maddesinde, “ABD'de etkin bir kurumsal yapının oluşmasında en büyük payın kooperatiflerde olduğu görülmüştür. Zira ABD'de 3000'i aşkın kooperatif ve bunların 2 milyona yakın üyesi bulunmaktadır. Haliyle tarım sektörünün üretim katmanı olarak ülkede sektörel politika belirleme süreçlerine katılım sağlayan çok güçlü bir menfaat grubu olmuştur. Ayrıca ABD'de kooperatifler tarım sektöründe dikey entegrasyonun bir aracı olarak kullanılmış ve üretim katmanının, işleme ve pazarlama katmanlarına da bilfiil dâhil olmasının önünü açmıştır.” denilmektedir.
AB ülkelerinde de durum ABD den farklı değildir.
Raporun 191. Maddesinde; “Tıpkı ABD gibi, AB üye ülkelerinde de kooperatifler tarım sektörünün üretim katmanının sektörel politikalara katılımının sağlanmasında önemli bir rol oynamakta ve politika belirleme süreçlerinde de son derece etkin olmaktadır. AB'de de kooperatiflerin ölçek ekonomilerini yakalamış ve ciddi finansal kaynaklara sahip işletmeler eliyle yönetildiği ve bunların da dikey entegrasyon yöntemini benimsediği dikkat çekmektedir. Ayrıca AB'de uzman tarım bankacılığı, finansal kaynaklara erişiminde çok ciddi bir avantaj sağlamaktadır.” Denilmektedir.
Raporun 193. Maddesinde; “Hollanda'da süt çiftlikleri arasında yaşanan derin rekabet ve konsolidasyon sonucu ortalama çiftlik ölçeği AB ortalamasının dört katına ulaşmıştır. Kooperatifleşme neticesinde, ekipman yatırımları ve uzmanlaşma artmış ve çiftlikler zaman içinde işleme katmanına da girmişlerdir. Büyümenin getirdiği kazançlar ile kooperatifler de konsolide olmuş ve en nihayetinde tek bir kooperatif üretimin %60'ını karşıladığı bir yapı oluşmuştur.”denilmektedir.
Raporun 196. Maddesinde; “Tarım sektöründe yönetişimin tam anlamıyla yerleşmesi için üreticiler arası organizasyonların geliştirilmesi de çok önemlidir. Zira mevcut durumda üretim katmanındaki etkinlik problemi sektörün tamamına zarar vermekte ve sosyal dengesizliklerin artmasına yol açmaktadır. Ülkemizde AB ve ABD'nin aksine kooperatifçiliğin yeterince gelişmediği dikkat çekmektedir” denilmektedir.
TÜSİAD raporunda kooperatifçiliğin önemi ile ilgili farklı konulara da değinilmiştir. Özel sektörün temsilcisi bir kuruluşun kooperatifçiliği bu denli önemsemesi kayda değer bir anlam ifade eder. Kooperatiflerle İlgili kurum ve kuruluşların yanında, kooperatifçilerinde bu tespitleri dikkate alması gerekir.
Belki raporda belirtilen görüşlerin tamamına katılmak söz konusu olmayabilir ancak, görüşlerin çok önemli kısmının Ülkemiz gerçekleri ile örtüştüğü, bilimsel veri ve objektif görüşlere dayandığı da görülmektedir.
Yeni yılın tüm okuyucularımıza sağlık, başarı ve huzur getirmesini ve tüm dünyada barışın egemen olmasını diliyorum. Saygılarımla. 30.01.2015
Erol AKAR
