Üretici örgütlenmesi, özellikle tarımsal ekonomiyi çok yakından ilgilendirmektedir. Gelişmiş ülkelere baktığımızda, tarımsal ürünlerin üretimi, muhafazası, standardizasyonu, paketlenmesi ve arz talep durumuna göre piyasaya sevk edilmesinde ve lojistik hizmetlerin verilmesinde özellikle üreticinin ekonomik faaliyetlerini yürüten kooperatiflerin etkin rol aldığı görülmektedir.
Ülkemizde yıllardan bu tarafa maalesef böyle bir yapılanma gerçekleştirilemediği gibi, tam aksine süre gelen uygulama, üreticinin örgütlenme sorununun daha da büyümesine neden olmuş ve üretici rekabet edebilirliği sağlayacak yapıları oluşturamamıştır.
Hal böyle iken, değişik zamanlarda Kooperatifler Kanununda yapılan değişiklikler, kooperatiflerin gelişimini ve etkinliğini artırmadığı gibi sorunların giderek büyümesine de neden olmuştur.
Örgütlenme sorununun temel nedeni.
Köy Koop ’un, 1980 öncesinde ulaştığı siyasi ve ekonomik güç, siyasetin bürokrasinin ve bazı çevrelerin kooperatifçilik hareketine bakış açısını önemli ölçüde etkilemiştir. Kooperatifçiliğin yeniden yapılandırılmasında ve 3476 sayılı yasanın hazırlanmasında ve sonraki süreçte yapılan yasal değişikliklerde hiç şüphesiz bu hususlar ilgililerce dikkate alınmıştır.
3476 sayılı yasanın 72 ve 76. maddeleri ile Bakanlığa, konu ve bölge belirleme yetkisinin verilmiş olması ve bu yasa hükümlerine dayanılarak Bakanlıkça yapılan düzenlemelerin Ülke gerçekleriyle de örtüşmediği görülmektedir.
Bu düzenlemede köylerde kurulmuş bulunan tarımsal kalkınma kooperatifleri çok amaçlı olarak öngörülmüş olmasına rağmen, uygulama, kooperatiflerin faaliyet konuları ile ilgili ve gerçekte ihtisas birliği olarak oluşmayan birden fazla bölge ve merkez birliğine ortak olma zorunluluğunu doğurmuştur. Kooperatifler Kanununda yapılan bu düzenleme, kooperatif örgütlenmede hatta üretici örgütlenmesindeki temel sorunu oluşturmuş, dışa dönük rekabet değil içe dönük haksız rekabet oluşmasına neden olmuştur.
Genel kurulların Birleştirilerek yapılabilmesi ne kazandıracaktır?
Kooperatifler kanununda değişik zamanlarda yapılan düzenlemeler, olumlu bir yarar sağlamamışken, 31.10.2017 tarihli Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren “Kooperatif Ve Üst Kuruluşlarının Olağan Genel Kurul Toplantılarının Birleştirilerek Yapılması Hakkındaki Tebliğ “ ile yeni bir düzenlemeye gidilmiştir.
Kooperatif ve üst kuruluşlarınca, olağan genel kurul toplantılarının en fazla üç hesap dönemini kapsayacak şekilde birleştirilerek yapılmasına ilişkin usul ve esaslar yeniden düzenlenmiştir.
Yapılan düzenlemede, ilk bakışta, genel kurulların daha pratik ve ekonomik bir şekilde yapılmasının sağlanması hedeflenmiş gibi görünmektedir. Ancak yapılan bu düzenleme ile zaten sorunları olan bir örgüt yapısının giderek zafiyete uğrayacağı endişesini taşımamak mümkün değildir.
Çünkü güven sorunu giderek artacaktır. Genel kurullar, ortaklarla oluşturulan en önemli iletişim kanalıdır. Genel kurulların uzunca bir süre yapılamaması durumunda en önemli iletişim kanalı da ortadan kaldırılmış olacaktır.
Üst örgütlerin tabanla yeterli iletişimi kurabildiğini söylemek zaten mümkün değildir. Bu anlamda üst örgütlerin çatı örgüt mü? Yoksa tepe örgüt mü? Olduğu tartışmalıdır. Sürecin böyle işlemesi tepe örgütlerin birçoğunun varlığını tartışılır duruma sokacaktır. Çünkü üretici örgütlenmesindeki mevcut kaotik yapı nedeniyle tabanda memnuniyetsizlik zaten giderek artmaktadır. Yeterince hizmet verilememesinin ötesinde, yapılan hizmetlerin tabana anlatılmasında dahi sıkıntı yaşanmaktadır.
Yıllık yapılan genel kurullarda bile yeterince anlatılmayan veya anlaşılamayan mali tabloların üç yıllık olarak görüşülmesi ne kadar güvenli ve inandırıcı olacaktır? Tek bir yararı olacaktır. O da dikey örgütlenmeyi teşvik etmesidir.
Sadece kooperatifler mi sorun?
Kesinlikle, tüm üretici örgütlerini bir bütün olarak görmek gerekir. Sadece kooperatiflerin sorunu olmadığı, benzer sorunların tüm üretici örgütlerinde yaşanmakta olduğunun da görülmesi, dikkate alınması ve sorgulanması gerekir. Sadece kooperatifler sorunmuş gibi bir algı yaratılmaya çalışılması da son derece yanlıştır. 20.11.2017
