DESTEKLEMELER VE ET- SÜT FİYAT İLİŞKİSİ
Bu gün yaşanan ve bir türlü çözümlenemeyen, et ve süt fiyatlarındaki olumsuz tablonun temelinde yatan farklı nedenlerin, farklı bakış açılarıyla irdelenmesinin, soruna objektif yaklaşarak acilen çözüm üretilmesinin gerektiği bir dönemden geçiyoruz.
Üretici, parçalanmış örgütsel yapısı nedeniyle, özel sektörle, hatta bazı bölgelerde süt komisyoncularıyla dahi rekabet edemez duruma gelmiştir.
Örgütler, kurumsal kimlik kazanamamış, birkaç kuruluşun dışında neredeyse tamamı kaynak sorunu yaşamaktadır. Çoğu örgüt, destekleme kesintileri ile ayakta durmaktadır. Hiç şüphesiz bunun doğruluğunu savunmakta mümkün değildir.
Ancak, Ülkemizde, sadece birkaç kuruş fazla destekleme veya şifre kullanma yetkisi alabilmek için yüzlerce örgüt kurulmasının önü açılmıştır. Üstelik Devlet, üretici örgütlerine eşit mesafede olmamış, farklı mülahazalarla ayrıcalıklar da tanınmıştır.
Bütün bu olumsuzluklara rağmen özellikle süt sektöründe bugün ulaşılan soğuk zincir alt yapısı ve binlerce tonu bulan kapasite kooperatiflerin eseridir. Üstelik geçmişte yapılan ihalelerle, fiyatın oluşumunda önemli rol oynamışlardır. Kooperatifler ciddi anlamda ekonomik risk almış ve almaya devam etmektedir.
Örgütler, gerek destekleme hizmetleri, gerekse diğer hizmetler için önemli alt yapı hazırlıkları yapmış ve ciddi istihdam sağlamıştır. Bugün ki uygulamada her ay binlerce veri üretici örgütleri tarafından girilmektedir. Üretici örgütlerinin desteklemelerle ilgili yapmakta olduğu hizmetlerin Tarım İl ve ilçe Müdürlükleri tarafından yapılması, sorunların artmasına neden olacaktır. Zaten birçok destekleme verilerini girmekten binlerce veteriner, mühendis asli görevlerini neredeyse yapamaz noktaya gelmiştir.
Desteklemeler, tarımsal politikaların oluşturulmasında ve uygulanmasında hatta tarımsal alanda oluşan sorunların çözümünde kullanılabilecek en önemli argümanlardan birisidir.
Destekleme kalemlerinin fazlalığı, mevcut kaynağı çok parçalamak anlamı taşımaktadır. Destekleme bedelleri, Bakanlığa ödenen döner sermaye dosya bedelini dahi karşılamayacak kadar küçük meblağlar haline gelmiştir.
Mevcut tablo, her açıdan baktığımızda destekleme modelinin iyileştirilmesinin kaçınılmaz olduğunu göstermektedir. Hem desteklemelerin amacına uygun hale getirilmesi, hem örgütsel sorunların çözümlenmesi için, bu gün oluşan olumsuz tablonun bir fırsat olarak değerlendirilmesi, daha özellikli, güçlü, ürün ve havza bazında destekleme modelinin geliştirilmesi daha doğru bir yaklaşım olacaktır.
Ancak şu gerçeğin özellikle altının çizilmesi gerekir.
Ne olursa olsun, hangi destekleme modeli uygulanırsa uygulansın, örgütleri yok saymak veya zafiyete uğratacak uygulamalarda bulunmak, rekabet gücü neredeyse hiç olmayan üreticiyi daha da güçsüz hale getirecektir.
Olaya bütünsel yaklaşmak ve uzun vadeli çözüm politikaları geliştirerek, bunu bir devlet politikası haline getirmek son derece önemlidir. Bu bakış açısıyla değerlendirildiğinde sorunların çözümünü sadece özel sektörden beklemek de doğru değildir. Hiç şüphesiz özel sektör karlı alanlara yönelecek ve yatırım yapacaktır.
Türkiye’de üretim yapan özel sektör, ithalat lobisinin yanında, merdiven altı üretimle, ihracat sorunlarıyla ve benzer birçok sorunla boğuşmak durumundadır. Özellikle gıda maddesi üreten firmalar, uluslararası kuruluşlara ve AVM lere mahkûm olmuştur. Fiyat belirleme inisiyatifini kaybetmiştir.
Uygulanan ekonomik modelde, üretimin devamlılığını sağlayacak, fiyatı dengeleyecek mekanizmaların oluşturulmasında gecikilmiştir. Referans fiyatın oluşumundaki yapılanmayı tekrar gözden geçirmek gerekecektir.
Belki de en önemlisi üretici örgütlerinin yeniden yapılandırılması ve kurumsal kimlik kazanması yönündeki çalışmalara hız verilmesi, yeri geldiğinde siyasetinde arkasında durabilecek bir örgütsel oluşuma gidilmesi kaçınılmaz hale gelmiştir.
28.03.2016
